13 Ιανουαρίου 2015

Αποδομώντας την ιδέα της προόδου


Παιδί του διαφωτισμού η πρόοδος υιοθετείται και εμπεδώνεται τον 19ο αιώνα και ενσωματώνεται στο φαντασιακό των σημερινών ανθρώπων.Η Χάννα Άρεντ περιγράφει στο βιβλίο της "Περί βίας" ότι η ιδέα της προόδου ήταν άγνωστη τον 16ο,17ο και τον 18ο αιώνα .

Στης προθέσεις μας είναι η αποδόμηση της αντίληψης που έχει δημιουργηθεί στην κοινωνία για την πρόοδο.Υπάρχει μια κυρίαρχη αντίληψη για την πρόοδο,η οποία ορίζεται ουσιαστικά με μια ευθεία ,ένα ευθύγραμμο σχήμα που οδηγεί στη διαρκή εξέλιξη των κοινωνιών,στη διαρκή ανάπτυξη της παραγωγής και της κατανάλωσης συνδεδεμένο με την ιδέα της ευτυχίας .Αυτή η αντίληψη για την πρόοδο έχει σχεδόν εποικίσει το φαντασιακό των ανθρώπων των σημερινών κοινωνιών και για τους περισσότερους υπέχει θέση θρησκείας .Χωρίς την κριτική στην ιδέα της προόδου ,κατά τη γνώμη μας ,δεν μπορούμε να οδηγηθούμε σε άλλα νοήματα ζωής και σε άλλους τρόπους θέσμισης των κοινωνιών.

Πρόοδος -συντήρηση

Επηρεασμένοι από αυτή την οπτική,δυσκολευόμαστε να τοποθετήσουμε τον εαυτό μας στο σχήμα πρόοδος -συντήρηση,μιας και καλλιεργούμε τη γη περίπου όπως οι προγονοί μας,και άρα τι είμαστε :προοδευτικοί ή συντηρητικοί ; Αν αναφερθούμε στη γιαγιά ενός φίλου μας ,η οποία του ζήτησε πριν πεθάνει να πάει στα κτήματα που τη θρέψανε για να τα "αποχαιρετίσει",όπως του είπε,που θα εντάξουμε αυτή τη στάση των παλαιότερων αγροτών απέναντι στη φύση ;Στην πρόοδο ή στη συντήρηση; Στη ζωή της γιαγιάς ,αυτή "η αφελής αλλά στέρεη γνώση"των παλαιών ανθρώπων της υπαίθρου ότι οι άνθρωποι εξαρτώνται άμεσα από το φυσικό περιβάλλον υπέχει θέση νοήματος.Αν λοιπόν ,ορίσουμε το παράδειγμα της γιαγιάς ως δείγμα μιας κοινωνίας που απηχεί το χθες ,θα πρέπει να ορίσουμε και τον σημερινό τρόπο παραγωγής των αγροτών ,οι οποίοι είναι παντελώς αλλοτριωμένοι σε σχέση με αυτό που παράγουν ,αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις που έχει στο περιβάλλον και στις επόμενες γενιές .Σύμφωνα,επομένως ,με την ευθύγραμμη αντίληψη για την πρόοδο ,θα πρέπει να ορίσουμε τη θέση της γιαγιάς ως σημείο συντήρησης και τον τρόπο τρόπο καλλιέργειας της γης των σημερινών αγροτών ως σημείο προόδου.

Ubuntu

΄Ενα δεύτερο παράδειγμα αναντιστοιχίας με την ιδέα της προόδου είναι η έννοια της αλληλεγγύης ,αίτημα και πρόταγμα των ημερών μας.Ηθικά υποτίθεται ότι οι σύγχρονες κοινωνίες,ως πιο προοδευτικές από τις προηγούμενες ,εμπεριέχουν την αλληλεγγύη ως συστατικό τους στοιχείο .Είναι έτσι όμως ;
Ubuntu λέγεται στη γλώσσα των φυλών της υποσαχάριας Αφρικής (Ζουλού ,Μασάι κ.ά.) η αλληλεγγύη της κοινότητας.

Ένας ανθρωπολόγος επισκέφτηκε τη φυλή των Ζουλού (η φυλή των Ζουλόυ βρίσκεται σε πιο δύσκολη κατάσταση),βρήκε μια ομάδα μικρών παιδιών και έβαλε απέναντί τους σε ένα δέντρο ένα καλάθι φρούτα.Έπειτα τους ζήτησε να τρέξουν και τους είπε πως όποιο παιδάκι έφτανε πρώτο στο δέντρο θα έπαιρνε όλα τα φρούτα.Έδωσε ,λοιπόν ,το σύνθημα ,τα παιδάκια πιάστηκαν χέρι χέρι ,πήγαν και κάθισαν γύρω από το καλάθι και άρχισαν να μοιράζονται τα φρούτα.Ο ανθρωπολόγος έκπληκτος ,επηρεασμένος όπως ήταν απ' το φαντασιακό "των προηγμένων κοινωνιών" ,τους ρώτησε γιατί το έκαναν αυτό ,και τα πιτσιρίκια του απάντησαν Ubuntu,που στο εννοιολόγιο της γλώσσας των υποσαχάριων φυλών σημαίνει ότι: "Αν ένας από εμάς δεν είναι χαρούμενος ,δεν μπορούμε να είμαστε ούτε εμείς"

Αναφερόμαστε σε αυτό το παράδειγμα για να δείξουμε άτι η κοινωνία των Ζουλού ,παρόλο που είναι όχι μόνο προ-καπιταλιστική αλλά και προ-φεουδαρχική ,διατηρεί την αλληλεγγύη των μελών της ως συστατικό της στοιχείο ,μόνο που αυτό δεν βρίσκει αντίστοιχη θέση στην κρατούσα ιδέα της ευθύγραμμης προόδου .Δηλαδή μια παλαιότερη μορφή οργάνωσης της κοινωνίας διατηρεί την αλληλεγγύη ,η οποία,στις εξελιγμένες κοινωνίες,είναι ζητούμενο....""

Απο το βιβλίο :Ο Ανθρωπολογικός τύπος της Αποανάπτυξης -τοπικοποίησης
Γιώργος Κολέμπας
Γιάννης Μπίλλας
Οι εκδόσεις των συναδέλφων σελ. 17-19
(Αποανάπτυξη -αφιέρωμα 1 )



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου